Çoğu halk bandı telsizlerle başlamışlar seslerini duyurmaya. Cep telefonlarının olmadığı, bilgisayarın henüz böylesine hayatımıza girmediği evrede kimi sohbet etmek, kimi sıkıntısını dağıtmak amacıyla "merhaba" demiş telsiz dünyasına. Çoğu zaman sesini uzaklara duyurmanın, yeni dostluklar kurmanın keyfini süren telsizciler, gün gelmiş enkaz altındaki afetzedelerin kurtarılmasına yardımcı olabilmek için kullanmış cihazlarını. Hemen hepsi başta AFAD ya da AKUT olmak üzere afetlerde yardıma koşan sivil toplum kuruluşlarından birinin gönüllü üyesi.

Amatör telsizciler 18 Nisan Dünya Amatör Telsizciler Günü'nde Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti (TRAC) İzmir Şubesi'nin Bayraklı'daki merkezinde bir araya geldi. Dört yılı aşkın süredir amatör telsizciliğe birlikte gönül verdiğimiz eşim Hüseyin Erciyas'la (TA3LHX) telsizci dostların yanındaydık. O gün aynı zamanda doğum gününü kutlayan "Antenci Dede" Hasan Tahsin Demirarslan (TA3BS) ile derneğin demirbaşı, sorumlu operatörü, Perşembe günü yapılan çevrimlerin yöneticisi Mehmet Nuri Aksoylu (TA3GL) ve kendisi gibi telsizci eşi Ayfer Hanım (TB3YGL) da oradaydı. İzmir'de A brövesi alan ilk kadın amatör telsizci Nilay Özçetin (TA3YJ), 18 Nisan günü belgesini alıp heyecanla derneğe gelen Semra Doğan (TA3SMR), A sınıfı belgesiyle bir yılı geride bırakan Gül Kozcu (TA3DNA) bu özel gün için dernekte buluşan çok sayıda telsizci arasındaydı.

18 Nisan'ın 1925 yılından bu yana "Dünya Radyo Amatörleri Günü" olarak kutlandığını belirten TRAC İzmir Şubesi Başkanı Gökçe Doğan (TA3TX), bu yılın temasının "topluma hizmet" olduğunu dile getirdi. "Tüm amatörleri buluşturan 18 Nisan gününün amacı telsiz kullanımına ilişkin farkındalık oluşturmak. İki yıldır pandemi nedeniyle bir araya gelememiştik. En son 2018 yılında buluşmuştuk. Derneğimizde çekilişler yapmış, katılımcılara telsiz, anten, malzeme dağıtmıştık" diyen Doğan, telsize gönül veren çınarları ve genç amatörleri dernekte görmekten mutluluk duyduklarını söyledi. Telsizciliğin herkesin hobisi olabileceğini, özellikle afet konusunda vazgeçilmez bir araç olduğunu anımsatan Gökçe Doğan, şu görüşleri dile getirdi:

"Çocuklarımıza küçük yaşlardan itibaren telsizcilik bilinci vermemiz çok önemli. 12 yaşına giren çocuklarımız, gençlerimiz  Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü'nün açtığı sınavlara girip belgelerini alabilir. Onlara eğitim vermek için dernek olarak her zaman destek olmaya hazırız." 

 Her perşembe İzmir'de telsizciler arasında "çevrim" denilen bir çalışma yaptıklarını anlatan Doğan, "İzmir'in her bölgesinden amatör telsizciler çağrı kodunu, operatör adını, bulunduğu bölgeyi söyleyerek katılıyor bu çevrimlere. İlk zamanlar daha az kişi katılıyordu, şimdi ortalama 100 kişiye yaklaşıyoruz her çevrimde ve her seferinde kadın telsizci arkadaşlarımızın sesini daha çok duyuyoruz. Telsiz konusu erkek egemen bir iş gibi algılanıyor ama bu konunun cinsiyeti, yaşı, mesleği  yok. Herkes amatör telsizci olabilir” dedi.

Toplumda TRAC İzmir Şubesi olarak farkındalık oluşturmak amacıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi ile, Karabağlar ve Konak belediyesi ile protokol yaptıklarını anlatan Doğan, dernek olarak kesintisiz iletişimin sağlanması için pandemi sürecinde Çatalkaya'da yeni röleler kurduklarını söyledi. Yakında Bergama'daki rölenin yenilenerek hizmete girmesiyle kapsama alanının daha da genişleyeceğini belirtti. "Türkiye genelinde yaklaşık 1,5 milyon amatör telsizci olduğunu biliyoruz, ama derneklerimize gelen, bu işe gönül veren, henüz belgesini almamış gönüllü bireylerle bu sayının çok daha fazla olduğunu da söyleyebiliriz" dedi.

Antenci Dede'nin bitmeyen sevdası

Urla'da oturan ve "Antenci Dede" diye tanınan Hasan Tahsin Demirarslan, bu işe gençlik yıllarından bu yana gönül vermiş bir amatör telsizci. Mithatpaşa Erkek Sanat Enstitüsü Elektrik Elektronik Bölümü mezunu olan Demirarslan, ilk telsizini ve antenini de kendisi yapmış. Halk bandı telsizlerle başlamış konuşmaya. Bugün 77 yaşında olmasına karşın büyük bir hevesle ve istekle telsize gönül verenlere kendi hazırladığı YouTube videolarıyla yol gösteren, pratik bilgiler paylaşıyor. Telsizciliğin en önemli kazanımının yabancı dil olduğunu vurgulayan Demirarslan, telsizle ilgili pratiğine ilişkin şunları anlatıyor: 

"Telsiz pratik yapmak için önemli bir vesile oldu. İngilizce'nin yanı sıra Yunanca da öğrendim telsiz sayesinde. Konuşmalar sırasında beş yaşında ailesiyle Türkiye'den Selanik'e dönen Stratos adında bir Yunanlı ile tanışmıştım. Telsizde karşılaştığımızda bana hep, 'Biraz Türkçe konuşalım kuzum, unutmayayım' derdi. Yunanca bilmediğimi söylediğimde öğretmen olan kızı aracılığıyla bana ilkokul birinci sınıflar için okuma kitabı ve alfabeyi gönderdi. Ben de Türkçe Yunanca sözlük aldım ve kendi kendime Yunanca'yı çözdüm. Bu işin üstüne düştüm. Hiçbir konuşma fırsatını kaçırmamaya çalıştım. Zaten 50 yaşın üstünde olan, Türkiye'den Yunanistan'a gitmişse hele Türkçe konuşmak istiyorlar özellikle. Dille birlikte yeni dostluklar da kazandım."

Aksoylu: Telsiz sayesinde yurt dışına bile gittik

Açıldığından buyana TRAC İzmir'in Bayraklı'daki afet haberleşme istasyonunda gönüllü çalışan Mehmet Nuri Aksoy'lu, Bayındırlık İskan Bakanlığı Afet İşleri'nden emekli olmuş. Telsizcilikle ilk kez 1969 yılında halk bandı telsizlerle tanıştığını anlatan Aksoylu, amatör telsizci belgesini 2002 yılında almış.

Sınava girip belge almanın, bu işi uluslararası kurallara, standartlara göre yapmanın önemli olduğunu vurguluyor Aksoylu, "Bizim evde herkes amatör telsizci. Eşim Ayfer Hanım, kızım Safinaz (TB3YGN), oğlum Orçun (TA3AVN) da amatör" diyor. Gönüllü çabayla okullarda, kurumlarda, afet tatbikatlarında telsiz farkındalığı oluşturmak için çoğu kez eşi Ayfer Hanım'la TRAC İzmir Şubesi'ni temsilen görev alan Aksoylu, deneyimlerini şu sözlerle paylaşıyor: 

"TRAC vesilesiyle 'Deprem Dede' Ahmet Mete Işıkara ile tanıştım yıllar önce. O zaman bu işin afet konusunda ne kadar önemli olduğunu bir kez daha görmüştüm. Son İzmir depreminde telsizci arkadaşlarımız 7/24 enkazda nöbet tuttular, iletişimi kolaylaştırmak için ellerinden geleni yaptılar. Telsiz haberleşmesi dağcılar doğa sporlarıyla ilgilenenler için de çok önemli. Zaman zaman dağcılık gurupları gelip eğitim alıyor şubemizde. Gençler çok bu ekiplerin içinde. Amatör telsizciliğin gençler için çok yararlı bir hobi olduğunu gördüm, hayat kurtaran önemli bilgiler ediniyorlar ayrıca yeni dostluklar kuruyorlar. Amatör telsiz haberleşmesi sırasında uzak coğrafyalardan uzun yıllardır görüştüğümüz dostlar edindik. Bu sayede yurt dışında ağırlandık, farklı telsiz deneyimleri yaşadık."

Gürkaynak: Telsiz ülke tanıtımına da katkılı

TRAC İzmir'in ilk üyelerinden Fikret Gürkaynak (TA3W), amatör telsizci belgesini 32 yıldır taşıdığını söylüyor. Çağrı işareti 3 harften tek harfe düşmüş bu süreçte. "Resmi belgemi 1991 yılında aldım" diyen Gürkaynak, 32 yıllık süreçte dernekte 7 başkan eskittiğini söylüyor gülerek. Amatör telsizciliğin yabancı dili geliştiren etkisi yanında ülke tanıtımı için de çok fazla bilinmeyen bir tanıtım unsuru olduğunu dile getiriyor Fikret Gürkaynak, "Uzaklardaki telsizcilerle yaptığımız konuşmalarda eğer yabancı diliniz varsa farklı frekanslara geçip sohbet edebiliyorsunuz. Ülkenizi anlatıp tanıtma olanağınız var. Bunu çok yaşadım, çok da keyif aldım" diyor. Kendisinin aynı zamanda dinleyici belgesine sahip olduğunu anlatan Gürkaynak, yardımlaşmanın amatörlükte çok önemli olduğuna da değiniyor. "İklim krizi her geçen gün daha çok karşımıza çıkıyor. Afetlerin yaşanmadığı gün yok. O nedenle özellikle gençlerimizin şimdiden amatör telsizcilikle tanışmaları ve günlük yaşam içinde pratik yapmalarını önemsiyoruz" diye ekliyor.

Özsaran: Çocuklarda telsiz farkındalığı

TRAC'ın Türkiye genelinde 2 bin 990 üyesi olduğunu, bunun sadece 95'inin kadın olduğuna değinen TRAC İzmir Şube Başkan Yardımcısı Alirıza Özsaran (TA3E), "Yakın zamanda ülke genelinde kadın telsizcilerin bir araya geleceği, iletişim içinde bulunacakları bir platform kurmayı amaçlıyoruz" bilgisini veriyor. 23 Nisan'da yine çocuklarda telsizciliğe ilişkin farkındalık oluşturmak istediklerine değinen Özsaran, Türkiye genelinde gerçekleşecek bir etkinlik planladıklarını söylüyor. "Telsiz her yaşta yapılabilen bir hobi. Bireylerin haberleşmesi ve kendini geliştirmesi için değerli bir hobi. Çocukların küçük yaştan telsizle tanışması için çalışmalarımız sürecek" diyen Alirıza Özsaran, Telsizciliğin çok pahalı bir hobi olmadığına da dikkat çekiyor. 400-500 lira tutarındaki telsiz cihazlarının yanı sıra bilgisayardan ya da cep telefonlarına indirilen uygulamalarla da amatör telsizciliğe başlanabileceğini belirtiyor.

Özçetin: Mors sınavına da giriyorduk

İzmir'de A sınıfı telsiz işaretini alan ilk kadın amatör telsizci olduğunu belirten Nilay Özçetin de derneğin eski üyelerinden. İlk çağrı işaretini 1993 yılında alan Özçetin telsizciliğe ilişkin deneyimlerini şöyle anlatıyor: 

"Bizim belgemizi aldığımız dönemde sınavlar son derece zordu. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü yapmıyordu o zaman sınavları. Telsiz Bölge Müdürlüğü'nce yapılıyordu sınavlar. Önce C, sonra B ve A ardından da Mors Alfabesi'nin sınavına giriyorduk. Sonuç 'başarılı' ya da 'başarısız' olarak duyuruluyordu. Cihaz kullanmadan verilmezdi belgeler. O yıllarda kadın sesi daha az duyuluyordu. Şimdi daha çoğaldık ve bu çok güzel. Zaman zaman yarışmalarımız olur, sesimizi en uzağa duyurmaya çalıştığımız bu yarışmaların bazıları 48 saat sürerdi. Uykusuz kalırsınız ama çok heyecanlı olan bu yarışmalarda bir cızırtı yakalamak, uzaklardan bir ses duymak büyük keyiftir. Yabancı dilin gelişmesine de katkı sağlayan amatör telsizciliğin gençler için çok yararlı bir hobi olacağını düşünüyorum ben de."

Nilay Özçetin'i dinleyen bir yıllık amatör telsizci moleküler biyolog Gül Kozcu'nun çağrı işareti mesleğine ilişkin çağrışım da içeriyor: TA3DNA.

Kendisi gibi eşi Levent Kozcu'nun da (TA3LKO) telsiz amatörü olduğunu belirten Kozcu özellikle doğa yürüyüşlerinde telsiz haberleşmesinin çok işlerine yaradığını söylüyor.

Amatör telsizcilik bir hobi

Amatör telsizcilik, “hiçbir ticari yayın amacı olmaksızın sadece kişisel amaçla yapılan bir hobi” olarak tanımlanıyor. Amatör telsiz belgesine sahip olanlar, ülkelerindeki ve dünyadaki tüm amatör telsizcilerle haberleşiyor, bu yolla ülkesinin tanıtımına da katkıda bulunuyor. Amatör telsizciler, HF, VHF ve UHF bantlarında kendilerine ayrılan frekanslarda ses, data gibi farklı haberleşme biçimlerini kullanarak haberleşiyor. Amatör telsizciler, doğal afetler, savaş gibi olağanüstü durumlarda resmi makamlarla işbirliği yaparak haberleşmeyi kolaylaştırıyor.

Amatör Telsizci Belgesi, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü'nce yapılan sınavlar sonrasında veriliyor. Pandemi öncesinde yılda iki kez düzenlenen sınavlar 2020 yılından bu yana e-sınav olarak, sürekli bir şekilde herhangi bir takvime bağlı olmadan yapılıyor. Amatör telsizcilik e-sınavına başvurular KEGM’nin www.kiyiemniyeti.gov.tr alan adlı web sitesi veya e-Devlet üzerinden elektronik ortamda alınıyor. Amatör telsizcilik sınavı için başvuruda bulunacakların 12 yaşından büyük ve temyiz kudretine sahip olması zorunlu. Amatör Telsizcilik e-Sınavı Başvuru ve Uygulama Kılavuzu‘na Milli Eğitim Bakanlığı’nın web sitesi üzerinden ulaşılabiliyor. Kılavuzda e-sınav başvuru koşulları, işlemleri, ücreti ve ödeme işlemleri, giriş belgesi, sınavın kapsamı, uygulaması, geçersiz sayılacağı durumlar, değerlendirme, itirazlar, sınav sonuçlarının açıklanması konularında açıklayıcı bilgilere yer veriliyor.