Kocakapı Mahallesi'ndeki yemeni baskıcıları 2021-02-05 01:00:00
Geçen gün doğduğum Kocakapı Mahallesi'nde gezdim. Bu semt adını kadim bir koca kapıdan almaktadır. Kentsel dönüşüm bölgesi olan semtteki tarihi binalar Basmane’de olduğu gibi sadece bir demir çerçeve ile çevrilip kaderine terk edilmektedir.
Aziziye Meydanı'nın yakınında, 1101 Sokak girişinde, bir zamanlar yemeni baskıcıların mekanı olan tarihi bir taş yapının yıkılmakta olduğunu görünce anılarım canlandı. Hem tarihi bir bina, hem de yemeni baskıcılığı yok olmuştu.
Ülkemiz çok zengin bir kadın başörtüsü geleneğine sahiptir. “Yemeni” denince; bazı bölgelerde altı kösele, üstü yumuşak deri, hafif ve kaba ayakkabı anlaşılırken, İzmir’de baskılı tülbent başörtüsü akla gelir. Bu örtülerin kenarları oyalarla süslenerek daha da değerli hale getirilirdi. Çeyiz sandıklarını koruyan bazı orta yaş hanımlarda nine yadigarı birkaç tane tahta baskılı, oyalı yemeni kalmış olabilir.
Bugün metruk olan bu taş binada 1960’lı yıllarda yemeni baskıcısı denen işçiler, tahta kalıplarla basılan ve elle boyanan tülbentleri üretirlerdi. Rüzgarda uçuşan tülbentler bahçedeki iplerde kurutulurdu. Bu işletme mahallede hiç yokmuş gibi sessizce çalışır, el emeği, göz nuru, sanat harikası başörtülerini ucuz fiyata piyasaya verirdi. Ninelerimiz, annelerimiz bu başörtülerini günlük yaşamlarında kullanırlardı.
Hüseyin Avni Ozantürk’e ait ünlü bir güfte “Yemeni bağlamış telli başına” sözleriyle başlar. İzmirli modacı Ümran Baradan’ın babası Ali Ulvi Baradan’ın bestesindeki “Köylü gGüzeli” acaba hangi atölyenin yemenisini bağlamıştı? İzmir’de acaba kaç yemeni baskı atölyesi vardı?
Kumaşa tahta baskı tekniğinin tüccarlar tarafından Hindistan’dan Anadolu’ya, Avrupa’ya, Çin’e, Japonya’ya, Endonezya’ya yayıldığı söylenmektedir. Her ülke, her kent kendi kültürüne uygun kumaş boyama teknikleri geliştirmiştir. Bizim ülkemizde de Kastamonu ve Tokat bu konuda en çok bilinenlerdir. İzmir’de bu tür kumaş baskısı unutulmuştur.
Bir semtinin adı “Basmane” olan, kumaş baskısına yabancı olmayan bu kentin değerlerine sahip çıkılmaması hazindir. Bu ürünler sadece başörtüsü olarak değil, birçok başka giysinin üretiminde de kullanılabilir. Endonezya’da baskılı batik kumaşıyla günümüze uygun giysiler üretilip, ülke ekonomisine ciddi girdiler sağlanmaktadır.
Kocakapı Mahallesi'ndeki bu tarihi taş yapı ve yemeni baskıcılığı korumaya alınmalıdır. Bu yapıya geçmişte olduğu gibi yemeni baskısı yapan bir işlev de kazandırılırsa; hem tarihi bir yapı, hem de yemeni baskıcılığı yaşamaya devam edecektir.
2024-04-16 10:00:00
İzmir liman işçiliğinden şeref kürsüsüne: Muhlis Tayfur
İzmir’de Konak Meydanı'na yakın bir bölgede 1867 yılında inşa edilen gümrük binası, 1960 yılında balık hali olarak kullanılmaya başlanmıştı. Bu binadan Cumhuriyet Meydanı'nın ya... Devamı
2024-02-12 18:00:00
Yörük Türkmen Obası
Kemalpaşa Ulucak doğumlu, Yörük kültürünü ve bölgeyi iyi tanıyan Bülent Tanoğlu’nun tavsiyesiyle İzmir - Manisa otoyolu Karaçam yöresinde bulunan Oba Yörük Türkmen Kültür Merkez... Devamı
2024-01-11 20:00:00
İzmir ve Manisa’da Sancaklı Yörükleri
Manisa Spil Dağı eteklerindeki köylerde topluca ve Türkiye’nin çeşitli yerleşimlerinde dağınık olarak “Sancaklı Yörükleri” bulunmaktadır. Spil Dağı çevresindeki Sancaklı Yör... Devamı
2023-06-22 12:48:54
Kocakapı Mahallesi'nden anılar
“Kocakapı” İzmir’in eski Türk mahallelerinden biridir. “Karakapı” olarak da bilinir. Bu mahalle bir zamanlar “Gerenlik” (Sulak yer) veya sineği bol olduğundan “Sinekli” olarak... Devamı
2023-04-18 11:40:41
Antakya’daki sahra hastanesi izlenimleri
Türkiye’nin göz bebeklerinden biri olan, farklı inançları bir arada tutan Antakya ile tarihte yerini alan, İskenderun Limanı ile dünyaya açılan, Atatürk’ün "Benim şahsi davamdır" de... Devamı
2023-02-28 15:18:39
Kızılay ve anlat derdini Marko Paşa'ya
Çocukluk yıllarımda göğsündeki madalyalarıyla gurur duyan yaşlı bir akrabamız vardı. Madalyaları belirli aralıklarla kan verdiği Kızılay’dan almıştı. Bizler de okulda Kızılay k... Devamı
2023-02-15 22:00:00
İzmir İktisat Kongresi
Kurtuluş Savaşı kazanılmış, Ankara Hükümeti barış konferansının 20 Ekim 1922 tarihinde İzmir’de toplanması yönündeki teklifini dünyaya iletmişti. Herkes biliyordu ki Kurtuluş Sav... Devamı
2022-11-07 10:00:00
Nebiye Hemşire
2009 yılında İzmir Ege Doğumevi ve Kadın Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanı olarak göreve başlamıştım. Kıdemli bir uzman olsam da o... Devamı
2022-10-21 22:00:00
İsrail’de Basmane’den bir komşu
6. Basmane Günleri Bıçakçı Han’da sürüyor. Konferans salonunun bir köşesinde çiçekler içersinde altında “Moshico Cohen (1953-2022)” ve “Sevgili İzmir seneler geçse bile s... Devamı
2022-09-01 20:00:00
Kurtuluş Savaşı'nda Strato Tuzcuoğlu ve Papa Eftim
İzmir’in Yunan orduları tarafından İşgali 15 Mayıs 1919 ile 9 Eylül 1922 arasında, yaklaşık üç buçuk yıl sürmüş, bu süre içersinde çok acılar çekilmişti. İzmir’in işgali ... Devamı
