Pandemi Günlerinde Alzheimer Hastasıyla Yaşam - 1 2020-09-11 14:12:31
Doç. Dr. Nil Tekin
Türkiye Alzheimer Derneği Yönetim Kurulu Üyesi
Evde Bakım Derneği İzmir Şube Başkanı
Demans dünyada yaklaşık 50 milyon, Türkiye’de ise 800.000 kişiyi etkilemektedir. Alzheimer hastalığı demansın en sık görülen formudur. Yaşla birlikte görülme riski artan, hastada oluşturduğu engellilik, mortalite oranları, bakıcı yükü ve bakım maliyeti ile toplumu etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Pandemi günlerinde sorunlara çözüm ve destek için dünyada alzheimer derneklerinin hasta yakınlarına ve bakım verenlere önerileri şunlar:
- Demans yeni koronavirüsün neden olduğu Covid-19 enfeksiyonu riskini doğrudan artırmaz. Ancak demans hastalığıyla ilgili davranışlar, artan yaş ve diğer kronik hastalıkların varlığı risklerin artışında etkilidir.
- Bakım verenler, özellikle hipertansiyon, kalp hastalığı, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) veya diyabet gibi kronik hastalıkları olan demans hastalarının Covid-19 enfeksiyonunun komplikasyonları için yüksek risk altında olduğunu bilmelidir.
- Özellikle yemekten önce ve sonra, tuvalete gitme, burun temizleme, öksürük veya hapşırıktan sonra, ellerinizi veya onun ellerini en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkayın.
- Demans hastaları ellerini yıkamayı veya hastalığı önlemek için önerilen diğer önlemleri almayı unutabilirler. Bunları hatırlamak için bazı hatırlatmalara ve desteğe ihtiyaç duyabilirler.
- El yıkama işlemini hastanızla birlikte yürütün, yapılması gerekeni gösterin ve rahatlatıcı bir ses tonu ile her adımı bir seferde söyleyin. Suyu açın, sabunu kullanın, ellerinizin arkasını köpürtün, parmakların arasına geçin, tırnakların altına ovalayın ve 20 saniye boyunca yıkayın. 20 saniye boyunca sevdiğiniz bir şarkıyı söyleyebilirsiniz ve hoşlarına gidebilecek kokulu bir sabun kullanabilirsiniz.
- Demans hastalarına ellerini sabunla yıkamaları gerektiğini hatırlatmak için banyoya ve başka yerlere işaretler koymayı düşünün. Onlara düzenli olarak el yıkama için bir zamanlama yaparak hatırlatabilirsiniz.
- Bir yandan hastanızı hijyen konusunda eğitirken, bir yandan da onlarda gereksiz strese neden olabileceğiniz noktaya gelebilirsiniz. Çünkü öğrenme ve hatırlama yetenekleri yoktur. Ancak tekrarlama erken ve orta evre demans hastalarında davranış değişikliklerini teşvik etmeye yardımcı olabilir.
- Sık sık el yıkama cildi kurutabilmesi ve özellikle çok yaşlı demans hastalarının hassas ve kuru ciltleri nedeniyle nemlendirici kullanabilirsiniz.
- Su ve sabuna ulaşılamıyorsa, demans hastası lavaboya gidemez veya ellerini yıkamazsa en az yüzde 70 alkol içeren alkol bazlı el dezenfektanı hızlı bir alternatif olabilir.
- Göz, burun ve ağıza dokunmaktan kaçınmayı bazen biz bile zor başarıyoruz. Demans hastalarınızın ellerini yüzlerinden uzak tutması için dikkatini başka alanlara çekin. Onu ve kendinizi birlikte çamaşır ve havlu katlama, aile albümleri ve bulmacalar gibi faaliyetlerle meşgul edin.
- Evinize çok gerekli durumlar dışında yeni birini almayın. Herhangi birini evinize getirmenin Covid-19 bulaş riskini artırdığını unutmayın. Ev işleri, tamirat veya başka nedenlere bağlı zorunlu olarak gelenlerin sosyal mesafeyi korumaları ve maske takmalarını isteyin. Evi sık sık havalandırın.
- Demans hastasıyla temas eden insan sayısını sınırlamak önemli olmakla birlikte, yeterli bakım sağlamak için gereken insan sayısını değerlendirmek de önemlidir.
- Birincil bakım verenin hastalanması veya bakım veremeyeceği durumlar olabilir. İleriyi düşünün ve bakım yönetimi için alternatif planlar yapın.
- Evde bakım için yeni bir bakıcı seçeneği en son alternatif olmalıdır. Bu seçenek riski arttırabilir.
- Eğer profesyonel bakıcı varsa onun 24 saat evde olması ve dışarı ile temasının minumum olması önerilir. Yakın zamanda herhangi bir semptom veya hastalık yaşamadıklarından sağlık kontrolleri yaptırılarak emin olunmalıdır.
- Demans hastalarında sıklıkla virüslere karşı az teşhis konulduğunu biliyoruz. Covid-19 gibi virüsler demans hastalarında bilişsel bozulmayı kötüleştirebilir. Kafa karışıklıkları artabilir. Ani davranış değişiklikleri olabilir.
- Ülkemizde Covid-19 şüphesinde erken başvuru önerilmektedir. Şüpheli bir durumda sağlık hizmeti desteği alın.
- Evdeki bireylerde ateş, öksürük ve nefes darlığı olması halinde derhal maskeyle sağlık kuruluşuna başvurun.
- Evde sağlık hizmetlerinin rutin izleminde olun. Acil bir durum olduğunu düşünüyorsanız 112’yi arayın.
- Eczaneden kronik hastalık raporlarıyla direk ilaçları temin edebiliyorsunuz. Bundan faydalanın.
- Dışarı çıkmak zorunda kaldığınızda yakın temastan kaçının, sosyal mesafeyi koruyun.
- Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı elinizle varsa bir kağıt mendil ile kapatın, sonra mendili çöp kutusuna atın.
- Sık dokunulan nesne ve yüzeyleri uygun şekilde ve uygun sıklıkla temizleyin. Dezenfektanları gereğinden fazla kullanmayın. Hastaların buralara dokunup ağızlarına götürebileceklerini unutmayın.
- Evinizde Covid-19 hastası olan veya şüpheli teması olan ya da ev dışında çalışan aile üyeleri varsa risk artar, Onların mümkünse yaşam alanlarını tamamen ayırın.
- Covid-19 enfeksiyonu ile ilgili halka yönelik Sağlık Bakanlığı güncel bilgilendirmeleri izleyin ve uygulayın.
- Türkiye Alzheimer Derneği'nin web sayfasını izleyin, gerektiğinde destek için iletişime geçmekten çekinmeyin.
Kurumsal bakım alanlarında kalan veya Covid-19 enfeksiyonu dışındaki nedenlerle hastaneye yatan demans hastaları ile ilgili dikkat edilecek konular, evde demans hastaları ile sosyal yaşam, evde kalmayı demans hastalarına nasıl açıklayacağımızı da "Pandemi Günlerinde Alzheimer Hastasıyla Yaşam - 2" yazımızda okuyabilirsiniz.