Bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal sonucu her yıl binlerce insanımız soba, şofben, kombi kullanımlarından kaynaklı karbonmonoksit zehirlenmesine maruz kalıyor. Hidrokarbon içeren kömür, LPG, sıvı yakıt ve doğal gaz gibi fosil yakıtlar ile kullanılan soba, şofben, kombi ve benzeri aygıtların hatalı montaj ve yanlış kullanımından oluşan kazalar, özellikle alçak basınçlı – lodoslu havaların sık yaşandığı kış aylarında artıyor.
Makina Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi, içinde bulunduğumuz kış aylarında da soba, şofben, kombi kullanımlarından kaynaklı zehirlenme ve ölümler görüldüğüne dikkat çekti. Kokusuz ve renksiz bir gaz olan karbonmonoksitten kaynaklanan zehirlenmelerin, özellikle uykudayken farkına varılmasının güçlüğü vurgulanırken bu zehirlenmeye karşı önlemler konusunda daha bilinçli olunmasını gerektirdiği dile getirildi.
Makina Mühendisleri Odası İzmir Şubesi’nden yapılan açıklamada, bacalardan kaynaklı soba, şofben zehirlenmelerine maruz kalmamak dikkat edilmesi gereken konular şöyle sıralandı:
- Tekniğine uygun imalatı, temizliği ve bakımı yapılmayan bacalar zehirlenmelere ve yangınlara neden olur. Bacalarınız, kömür gibi fazla miktarda is bırakan yakıt kullandığınız takdirde en az iki ayda bir, diğer yakıtları (sıvı ve gaz gibi) kullandığınız takdirde en az üç ayda bir temizlenmelidir.
- Tek kolonlu bacaya kesinlikle birden fazla bağlantı yapılmamalıdır.
- Baca ile duvar arasında tam bir sızdırmazlık olmalıdır. Baca borusu yatay mesafesi 2,5 metreden az olmalıdır ve baca bağlantısı zemine göre yüzde 3 eğimle yapılmalıdır.
- Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemelidir.
- Pencere veya duvar delinerek yapılan bacaların yalıtılması gerekir. Aksi halde soğuyan baca gazı içindeki su buharı yoğunlaşır ve baca çekişi azalır.
- Pencere veya duvar delinerek yapılan bacada delinen kısımda mutlaka sızdırmazlık sağlanmalıdır.
- Yangın emniyeti için bacalar çatının mahyasından en az 50 – 80 santimetre yükseklikte olmalıdır.
- Bacalara yağmur suları, kuşlar, ağaç yaprakları ve benzeri maddelerin girmesini engellemek için mutlaka başlık kullanılmalıdır.
Makina Mühendisleri Odası İzmir Şubesi’nden yapılan açıklamada, ömürlü sobalarda dikkat edilecek konulara ilişkin şu öneriler dile getirildi:
- TSE belgeli sobaların satın alınmasına dikkat edilmelidir.
- Sobalar kurulmadan önce mutlaka bacanın çekişi kontrol edilmeli, yeterli çekişe sahip olmayan bacalara soba bağlantısı yapılmamalıdır.
- Kullanılan yakıtın yüksek kalorili ve izin belgesi olan satıcılardan alınmış olması da önem taşımaktadır.
- Soba kurulu olan hacimler sık sık havalandırılmalı, bacadan çekilen kadar temiz havanın içeri girmesi sağlanmalıdır.
- Soba aşırı doldurulmamalıdır. Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralır ve soba içinde düzensiz ısı dağılımı olacağından baca çekişi zayıflar.
- Alttan yakılan kömür sobalarında karbonmonoksit zehirlenmesi riski artmaktadır. Soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalıdır. Böylece soba içinde ortaya çıkan zehirli gazlar yanarak sobayı terk ederler.
- Kömürü tutuşturmak için üzerine az miktarda kâğıt ya da karton ve bunların üzerine de kolay yanan çıra ve odun konulmalıdır.
- Sönmekte olan sobaya, tutuşması güç yakıtların asla konmaması gerekir. Yakıt iyi olsa bile yavaş yavaş ilave edilmelidir.
- Soba yakıtla beslenirken, yeni atılan yakıtın üzerine kor halindeki yakıttan bir miktar konulması, sobadaki yakıtın sürekli olarak üstten yanmasını sağlar.
- Yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalıdır.
- Yatak odalarında soba kurulmamalı, soba kurulu yerlerde gece yatılmamalıdır.
- Özellikle alçak basınçlı–lodoslu havalarda ölüm olayları artmaktadır. Bacalar standartlara uygun olduğundan şüphe ediliyorsa alçak basınçlı-lodoslu havalarda soba yakılmamalıdır.
Makina Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, şofben kullanımında dikkat edilecek konuları şöyle paylaştı:
- Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalıdır. Şofben mutfağa, balkona veya sürekli havalandırılan bir bölüme takılmalıdır. Şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalıdır.
- Şofbenler, mutlaka standarda uygun, çekişi kontrol edilmiş bir bacaya bağlanmalıdır. Baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına v.b. bağlı) şofben asla çalıştırılmamalıdır.
- Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde eksik yanma sonucu karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalıdır.
- Halen yasak olmasına rağmen evlerimizin birçoğunda banyolarda şofben bulunmaktadır. Şofbenlerin mutlaka banyo dışında bir yere montajı gerçekleştirilmeli, şofben takılı banyoların kapısına mutlaka havalandırma menfezleri yapılmalıdır.
Makina Mühendisleri Odası, ölümlerin yaşanmaması için halkımızı dikkatli olmaya davet ederken, özellikle alçak basınçlı havalarda bacası uygun olmayan evlerde soba yakılmaması konusunda vatandaşları bir kez daha uyardı.