Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İzmir İl Koordinasyon Kurulu, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan Kültürpark projesine ilişkin hazırladığı raporu 28 Haziran 2016 tarihinde düzenlenen basın toplantısıyla, kamuoyuyla paylaştı. Toplantı Peyzaj Mimarları Odası İzmir Şubesi’nde gerçekleştirildi.

Basın toplantısında odalar adına konuşan Peyzaj Mimarları Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Özay Yerlikaya, iki yıllık sürede odaların, çalışmaların projeye dönüşüm sürecine dahil edilmediklerini söyledi. Yerlikaya, “Meslek odaları olarak projeyi incelediğimizde baştaki endişelerimizin öneri proje ile somutlaştığını görmekteyiz” diye konuştu.

Oda görüşleri alınmadı

Kültürpark’ın İzmir kent merkezinde stratejik ve en önemli kent parkı olma özelliğini taşıdığını anlatan Yerlikaya, “Kültürpark, 78 yıl önce insan eliyle oluşturulmuş, günümüze kadar korunarak geliştirilmeye çalışılmış bir kent ekosistemidir. Kapladığı 420 bin metrekarelik alanda, 200 bin metrekarenin üzerinde yeşil alana sahip olan Kültürpark, 200`den fazla türe ait 7 bin 200’den fazla bitki varlığını barındırmaktadır” dedi.

Kültürpark projesine ilişkin, 29 Kasım 2014 tarihinde gerçekleştirilen toplantının ardından geçen sürede meslek odalarıyla herhangi bir toplantı yapılmadığını ve odaların görüşlerinin alınmadığını vurgulayan Yerliakaya, iki yıllık sürede çalışmaların projeye dönüşüm sürecine dahil edilmediklerini söyledi. Özay Yerlikaya, “Geldiğimiz süreçte söz konusu projenin idare tarafından tamamlandığı ve Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun görüşüne sunulduğunu öğrenmiş bulunmaktayız” diye konuştu.

Yerlikaya, açıklamasında şu bilgileri paylaştı:

“Ayrıca 10.09.2014 tarihinde TMMOB İzmir İl Koordinasyon Kurulu olarak yaptığımız basın açıklamasında ‘Kültürpark’ta yeni işlevlere yer verilmemesi ve kesinlikle yoğunluk arttırıcı kapalı hacim oluşturabilecek her türlü müdahaleden kaçınılması gerekmektedir. İzmir için önemsenen Kongre Merkezi önerisi gibi bir önerinin Kültürpark yerine, kent bütününde ele alınması daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Bu işlevin ihtiyaçları da dikkate alındığında, bu ihtiyaçların karşılanabileceği ve söz konusu işlevle önerildiği alanın kente kazanılmasına katkı koyabileceği nitelikteki bir alanda önerilmesi, gerek fuar alanı gerekse İzmir kenti için faydalı olacaktır. İhtisas fuarlarının Gaziemir’de oluşacak yeni fuar alanına taşınması ile birlikte, bu işleve yönelik mevcut yapıların; yeşil alan-açık alan olarak değerlendirilecek şekilde ele alınması gerekmektedir’ denilmiştir.

Ancak meslek odaları olarak projeyi incelediğimizde baştaki endişelerimizin öneri proje ile somutlaştığını görmekteyiz. Her an uygulama aşamasına geçebilecek bir proje olması nedeni ile konu hakkındaki görüşlerimizi kamuoyuna bildirmeyi bir görev olarak biliyoruz.”


İkinci derece doğal sit alanı ve tarihi sit alanı statüsüne sahip olan Kültürpark’ın, öneri proje ile tarihsel ve mekânsal karakterinin zarar görmesi açısından tehdit altında olduğunu kaydeden Özay Yerlikaya,sözlerini şöyle sürdürdü:

“Projede, alanın özgün peyzajını başka bir peyzaja evirme yönünde tepe, yol, sert zemin vb. kapsamda çok sayıda müdahale söz konusudur. Bunun yerine özgün peyzajın kendi karakteristiği doğrultusunda korunması ve sağlıklaştırılması gereklidir. Öneri proje bu doğrultuda Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun alana ilişkin verilmiş olan ilke kararlarına uymamaktadır.

Öneri projede yıkılan hangar binalarının yerine sergi binası adı altında, sergi, kongre merkezi ve toplantı işlevlerini yüklenen bir yapı önerisi olduğu görülmektedir. Bu alanda rekreatif yeşil alanlar yapılmalıdır.

2004 yılında 30 bin metrekare olarak Koruma Kurulu onayı ile İzmir Fuarı kent dışına taşındığında sökülebilecek şekilde konstrüksiyonla inşa edilen yapının kaldırılmasını beklerken, bugün geldiğimiz noktada ‘geçici’ olma niteliği ortadan kaldırılmıştır. Hatta bodrum katına otopark yapılacak ciddi büyüklükte bir yapı öneri projede karşımıza çıkmaktadır. Geçici ihtiyaçla ortaya çıkan bu yapı yeni düzenleme ile kalıcı hale getirilmek istenmektedir. Bu kararın, alanın yeraltı su dengesini bozmakla birlikte alana ciddi kullanım yükü getireceği açıktır.

Yeni kent merkezi olarak geçen Bayraklı bölgesinde yürürlükteki imar planlarında, otel ve sergi salonları, kongre merkezleri bulunmaktadır. Ancak Kültürpark Avan Projesi kapsamında önerilen yapıda yer alan bu kullanımların İzmir ili genelinde bütüncül bir yaklaşımla düşünülmediği ortadadır. Bu alanda önerilen sergi salonu ve kongre ihtiyacına yönelik yapı önerisi bütüncül bir anlayıştan ve bilimsellikten uzaktır.”

Kültürpark’ın bitki varlığı

Peyzaj Mimarları Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Özay Yerlikaya Kültürpark’ın bitki varlığına ait ayrıntılı projenin Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından hazırlandığını da anımsattı. “Kültürpark’ın bitki varlığına yönelik önemli bilgileri içerecek olan ve toplumun da kullanımına açılacak olan projenin Kültürpark için proje üretilmeden önce tamamlanması ve proje kapsamında dikkate alınabilmesi gerekirdi” diyen Yerlikaya, şu görüşleri dile getirdi:
“Ekolojik açıdan, kent içerisindeki orman alanları, yeşil alanlar çok sayıda flora ve faunaya ev sahipliği yaptığından İzmir Fuar Alanı da bölgedeki biyolojik çeşitliliğe önemli katkı sağlamaktadır. Saha, bu açıdan da sağlıklı koşullarda varlığını sürdürmelidir. Benzer bir irdeleme “modern mimarlık mirası” kapsamındaki kültürel miras yapıları için de gerçekleştirilmelidir.

Alanın İzmir Enternasyonal Fuarı ve Kültürpark olarak yaşanmış tarihsel-kültürel geçmişine ilişkin yapıların, alanların, heykellerin ve izlerin iyileştirilmesi ve alanda vurgulanması yönündeki düzenlemelerin yetersiz kaldığı görülmektedir.

Kent merkezinde otopark yapılarının azaltılması, merkezin araç trafiğinden arındırılması, çevresel etkilerinin azaltılması gerekirken bu alana getirilen araç yükü ve yeni bir otopark alanı ile çevre kirliliği arttırılmaktadır.

Kültürpark alanı flora acısından değerlendirmenin yanı sıra fauna açısından da uzman bir ekip tarafından özellikle kuşlar ile ilgili değerlendirilmeli ve kuşlar tarafından ihtiyaç duyulan ekosistemin devamlılığını sağlanmalıdır. Bu gerekliliğin projede dikkate alınmadığı görülmektedir.

Dolayısıyla kazanç amacı gütmeden, Kültürpark’ta yapılaşma yoğunluğunun azaltılarak, kentin tarihsel belleğine saygılı ve kentlinin ihtiyacı olan kamusal alanların arttırılması ile dinlenme ve kültürel faaliyet alanlarının yaratılması önem arz etmektedir.

Kültürpark’ın mevcutta var olan kullanımını arttırmak adına bu alana yeniden bir proje geliştirmek yerine, park içerisinde yer alan cafe-restoran-gazino gibi kullanımların kalitesinin artırılması, güvenliğin sağlanması, çevreci ulaşım alternatiflerinin geliştirilmesi, peyzaj elemanlarının niteliklerinin yükseltilmesi gibi düzenlemeler ile alanın rehabilite edilmesinin yeterli olacağını düşünmekteyiz.”

TMOBB'un Kültürpark Projesi'ne ilişkin değerlendirme raporuna www.tmmob.org.tr/sites/tmmob.org.tr/files/kulturpark.pdf adresinden ulaşılabilir.