Yaklaşık 20 bin kokartlı turist rehberinin bulunduği Türkiye’de, binlerce meslek mensubunun sosyal güvenlik hakları konusunda sorun yaşadığı belirtildi. İzmir Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Meltem Öztürk, esnaf sicil kaydı olmadığı için 4/b kapsamından çıkarılan rehberlerin yeniden  bu kapsama alınması için 5510 sayılı kanunda bir düzenleme yapılması gerektiğini söyledi.

Tire ziyaretinde Yrd. Doç. Dr. Meltem Öztürk ile bir araya gelen turist rehberi Özcan Kaçar, meslektaşlarının yaşadıkları sıkıntıları anlattı. 07 Haziran 2012 günü yürürlüğe giren yasayla bir meslek olarak tanımlanan turist rehberliğinin kaza riskinin yüksek bir meslek kolu olduğunu söyleyen Kaçar, rehberlik için yalnızca arkeoloji ve sanat tarihi bilgisine sahip olmanın yeterli olmadığını vurguladı. Özcan Kaçar, “Yolda kaldığımız ya da kaza geçirdiğimiz zamanlar oluyor. İşimizi yaparken arkeoloji ve sanat tarihi bilgimizi kullanıyoruz ama bu gibi durumlar için lojistik bilginizin de çok iyi olması gerekiyor” dedi.

Rehberlerin Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği kayıt sicilinden çıkarılmasının ardından sağlık güvencesi konusunda ortaya çıkan aksaklıklara değinen Özcan Kaçar, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Pozisyonumuz vergiye tabi mi, değil mi belli değil. Ayrıca iş kazalarına karşı güvencemizin ne olduğu da belli değil. Özellikle yaz aylarında ‘Tur otobüsü devrildi, rehber hayatını kaybetti’ şeklinde haberler görüyoruz. Ben de geçtiğimiz günlerde rehberlik ettiğim bir tur esnasında kaza geçirerek ağır yaralandım. Bağ-Kur kapsamında sayılmadığım için Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan (SGK) herhangi bir maddi yardım alamadım. İş kazası geçirildiğinde ne olacağına dair bir farkındalık bulunmuyor.”

İzmir Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Meltem Öztürk, Gelir Vergisi'nden muaf olanların, 5510 sayılı kanuna göre 4/b kapsamında sigortalı sayılabilmeleri için esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olmaları gerektiğini belirtti. Vergiden muaf olan bağımsız çalışan rehberler de, 2012 yılına kadar bu sicile kayıtlıydı ve 4/b kapsamında olduğunu anlatan Yrd. Doç. Dr. Öztürk, Turist Rehberleri Kanunu'nun yürürlüğe girmesinin bu rehberlerin esnaf sicilindeki kayıtlarının silinmesine neden olduğunu söyledi.

Vergiden muaf binlerce rehberin sicile kayıt şartını sağlayamadığı için de 4/b kapsamından çıkartıldığını anımsatan Yrd. Doç. Dr. Meltem Öztürk, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Düşünün, siz yıllarca 4/b’li olarak prim ödemişsiniz ve bir gün size artık zorunlu sigortalı olmadığınız söyleniyor. Özcan Bey bu kazayı 2011 yılında geçirseydi 4/b kapsamında olduğundan SGK ona ödenek verecek, hatta ömür boyu gelir bağlayacaktı. Oysa şu anda Özcan Bey 4/b kapsamında değil ve geçirdiği kaza da iş kazası sayılmıyor. Bu nedenle SGK kendisine edim sunmuyor. Bu durum hukuk güvenliğine aykırı. SGK, oluşan boşluğu doldurmak için rehberleri isteğe bağlı sigortalı olmaya yöneltti. Ama bu sigorta dalı iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı güvence sağlamıyor. Yani boşluk varlığını koruyor. Bu rehberlerin yeniden 4/b kapsamına alınması için 5510 sayılı kanunda oda kaydını yeterli sayan bir düzenleme yapılmalı.”
 
Acenta adına tura çıkan ve çağrı usulü çalışma biçiminde görev yapan rehberlerin sektörde, bağımsız çalışan rehber olarak nitelendirildiğini söyleyen Yrd. Doç. Dr. Öztürk, acentaları uyararak şu görüşleri dile getirdi:

“Rehberin acentayla kurduğu ilişkide hizmet akdinin  bütün unsurları varken, turistle kurduğu ilişkide  bağımsız çalışmanın hiçbir unsuru yok. Dolayısıyla bu rehberler işçi statüsünde ve acentalar tarafından tıpkı kadrolu rehberler gibi SGK’ya bildirilmesi gerekiyor. Çoğunun bu hatalı niteleme nedeniyle bildirilmediğini gördük. Acentalar büyük bir maddi risk altındalar. Mesela bir rehber, tur esnasında sunum yaptığı otobüste trafik kazası geçirdiğinde, bir akropolde düşüp yaralandığında veya bir bombalı eylemde vefat ettiğinde, SGK tarafından açılacak rücu tazminatının, kayıt dışı çalışmanın yol açtığı prim yükünün, özellikle de idari para cezalarının toplamı çok yüksek meblağlara ulaşabilir.”